Schmogrow.de

Geschichtliches

Žnjowne nałogi w Smogorjowje w běgu casa

W źěłowem lěśe ludnosći našeje jsy su žni zdawna słušali do nejwažnjejšych periodow. Dobre trajdowe žni njejsu jano derjeměśe hobsejźarjow-burjow zmóžnili, ale teke rozsuźili, lěc su chudše hobydlarje jsy ako teke zbóžo byli dosegajucy zastarane. Cesto jo špatne wjedro dobrym žnjam zadorało. Teke se wóspjetujuce pólaśa zachadnych stolěśow su cujobne žnjowne tšuśa zawinowali. Śim źěkownjejše pak su naše prědowniki byli, gaž su trajdowe žni byli pód kšywom a wejsna ludnosć njejo musała z takimi góspodarskimi hunoskami nuzu śerpjeś.

W pśedkśeścijańskem casu su naše prědowniki wěrili do duchow płodnosći a rosćenja w póstawje zwěrjeśa. Wósebnje wó kokośe su wěrili, až jogo mócy žni hobwliwuju. Pó starem pśiwěrku jo se kokot pśi trajdowych žnjach w slědnem snopje schował. Togo su musali złapaś a zabiś, aby pśiroda w nowem lěśe nowych mócow nabyła. Slědny snop su hupyšnili z pisanymi bantami, z cogož jo nejskerjej nastała pózdźejšna žnjeńska krona, kótaraž se až do źinsajšnego z pisanymi bantami a kłoskami hurědnijo.


Źowća se zestupaju
[1] Źowća se zestupaju k žnjownemu swěźenju do 2. swětoweje wójny, nejskerjej w 1930tych lětach

Staršy serbski žnjowny nałog jo nejskerjej zabijanje kokota. Až do źinsajšnego se ten nałog w Smogorjowje hoplěwa. Spocetna forma zdajo se źinsajšnemu pśiglědarjeju snaź tšochu surowa: Secki su pó trajdowych žnjach žywego kokota na sćernišćo wzeli a jogo tam pušćili. Wejsne gólcy pak su za nim ganjali, aby jogo z cepami zabili.

Pózdźejše formy nałoga hulicuju, až jo kokot k swětocnemu zakóńcenju žnjow pód hobrośonym gjarncom sejźeł. Teke tuder su nježenjone gólcy hopytali, ze zawězanymi wócymi gjarnc namakaś a z cepami rozbiś. Komuž se to zglucy, jo prědny kral. Tak hulichowany kokot jo se pótom teke z cepami gónił a zabił. Dobyśaŕ togo jo był drugi žnjowny kral.

Zabijanje kokota
[2] Zabijanje kokota
Foto póchada z casa mjazy 1966 - 1968 a jo se na Slobranej droze wótmólowało, źož su něga młośili.
Pśigótowanje na zabijanje kokota
[3] Žnjowny swěźeń kóńc 1960tych lět, pśigótowanje na zabijanje kokota

Až do 17. stolěśa su se kokoty zwětšego napšawdu zabijali. Pózdźej su kokota do jamy sajźili, jamu z delkami pókšyli a jano symboliski na gjarnc bili. Kokota su teke jano hyšći symboliski pušćili a zasej złapali. Wót 1990tych lět njetrjeba kokot w Smogorjowje wěcej do jamy, wón smějo z wěsteje zdalonosći na te žnjowne tšojenja glědaś.

Zabiśe kokota jo se něga hobwěsćiło tak, až jo w zajźonej rosćeńskej perioźe wjele mócow zgubił a by za pśiduce žni pśe słaby był. Ze smjerśu pśewóstajijo stary kokot město nowemu mócnjejšemu, kótaryž w pśiducem lěśe bogate žni pśinjaso.


Erntefestgesellschaft zum Hahnrupfen in der Dorfstraße vor „Schuberts Laden“
[4] Zeitgenössische Postkarte:
Erntefestgesellschaft zum Hahnrupfen in der Dorfstraße vor „Schuberts Laden“ (später Konsum) gegenüber dem Gasthaus

Wót něgajšnego nałoga jo na proze do nowego stolěśa jano hyšći biśe na gjarnc a złapanje kokota hušej wóstało. Nježenjone wejsne kjarle hopytaju ze zawězanymi wócymi pó krotkej reji z cepami gjarnc trjefiś. Kuždy gólc smějo tśi raze biś. Chtož pśi tom nejcesćej gjarnc trjefi, jo prědny kral. Chtož pušćonego kokota zasej złapjo, jo drugi žnjowny kral.

Hobej krala dostanjotej dobyśarski wěnc z dubowego lista a hupytajotej se z kupki źowćow swóju kralowku. Pópšawem huzwólijotej wónej swójej kralowce ze zawězanymi wócymi, ale w Smogorjowje njejo se to tak až do 1990tych cyniło.

Teke wózenje žabow njejsu něga w Smogorjowje hoplěwali. Žnjownu kronu źe teke njejsu wili. Take nałogi su za zdaśim akle pó 2. swětowej wójnje do jsy pśišli.

Drastwa jo była kšuśe pśedpisana. Gólcy su se hoblekali śamny zec a běłe zgło, źowća serbsku rejowańsku drastwu – něga z lapu. Kokot zakóńcyjo se pó tradiciji z reju we wejsnem gósćeńcu.


Łapanje kokota
[5] Łapanje kokota na historiskem měsće pód "Schmogorjejc gólku ", wótmólowane nejskerjej pó lěśe 1945

Dalšny w Smogorjowje wjele lět hoplěwany nałog jo łapanje kokota. K tomu su teke w našej jsy wrota z dubowym listom hobwili a stajili a zwjercha w srjejźi zabitego kokota z głowu dołoj wisecego pśiwězali. Łapanje kokota se pśirědujo symbolice płodnosći našych prědownikow. Tak jo se groniło, až stary słaby kokot musy se „łapaś“, aby było město za nowego mócnego kokota w pśiducem lěśe.

Gólcy rejtuju pśez wrota. Komuž se pśi tom zglucyjo, kokotoju głowu wótryś, togo pócesćiju ako prědnego krala. Rejtarja, kótarejž kśidle wótryjotej, stej drugi a tśeśi žnjowny kral. Kuždy kral dostanjo cesny wěnc a hupytajo sebje z krejsa źowćow swóju kralowku. Teke pó łapanju kokota zakóńcyjo se swěźeń z reju we wejsnem gósćeńcu.

Łapanje a zabijanje kokota stej pó našych informacijach dłujki cas pódla se hoplěwanej nałoga. Wejsna młoźina jo sama rozsuźiła, kótary kokotowy nałog jo w tom lěśe hoplěwała. Rozsud jo se zwětšego měł pó materielnych rozmyslowanjach. Jo-lic było dosć rejtarjow a wósebnje dosć kóni, su se zwětšego rozsuźili za łapanje kokota. W prědnej połojcy 20. stolěśa, to groni do 2. swětoweje wójny, su w Smogorjowje zwětšego łapanje kokota swěśili. To wótpowědujo póměrnej góspodarskej wěstosći burjow – su měli dosć kónjow. Ale teke pó wójnje su łapanje kokota hyšći někótare raze hoplěwali.

Z kolektiwzaciju rolnikarstwa a wótpóranim jadnotliwego hobgospodarjenja dwórow jo bywało źeńk a měnjej kóni w Smogorjowje. Slědne łapanje kokota jo se toś w našej jsy wótměło w 1950tych lětach, nejskerjej w lěśe 1958.

Z togo casa pśewjedujo Smogowjejska młoźina jano hyšći zabijanje kokota. Nejskerjej stej se tegdy teke wózenje žabow a pśeśěg pó jsy ze žnjowneju kronu w Smogorjowje pśesajźiłej. Až njemusy niska licba kónjow škódna byś ale hužytna, pokazujo se we tom, až jo Smogorjow jadna z kradu rědkich jsow, w kótarychž jo zabijanje kokota hyšći žywa tradicija.

Žnjowne krale pó łapanju kokota z kralowkami rejtuju slědk do gósćeńca
[6] Žnjowne krale pó łapanju kokota z kralowkami rejtuju slědk do gósćeńca

Ako tradiciske město za žnjowne swěźenje jo se hužywała droga pódlejšoneje Slobraneje drogi, w bliskosći wótežnětych pólow. Akle pó dotwarjenju jawišća pód gołym njebjom w 1970tych lětach jo se zabijanje kokota pśepołožyło na tamkor zaměstnjone swěźenišćo. Z natwarjenim ławkow pśed jawišćom jo pak město tam było pśe huske. Togodla su se rozsuźili, zabijanje kokota wótněta na sportnišću pśewjasć.

Aby žnjowny nałog był teke za pśiglědarjow zajmnjejšy, su něźer wót zachopjeńka 1980tych lět zawjadli śěganje za póstronkom pśez rěku Małksu.

Zwóstał jo pak pśedewšym jaden žywy, stolěśa stary nałog, kótaryž wejsna młoźina teke źinsa hyšći ze zapalom hoplěwa.

Quellangaben

žrědło hobrazkow (bildkow):
1, 6 - Gerhard Dommaschk
2, 3 - Käthe Buder
5 - Wilhelmine Schalmea

reprodukcije:
Silvio Schmoger