Adolf Lehmann (1877 - 1954)
Błośański mólaŕ – domownjowědnik - Smogorjowaŕ
- [1] Adolf Lehmann
Nejstarše Smogorjowarje dejali jogo hyšći znaś – tšochu źiwnučkego „majora Lehmanna“, kótaryž jo bydlił na gruntach pózdźejšeje źiśownje, źinsa familije Reckzeh. Ale teke chtož jogo njejo znał, pózmaka se we jsy hyšći casy z jogo hobrazami a ze statkami togo muža – wón ga jo wěcej ako połojcu swójogo žywjenja w Smogorjowje žywy był.
Adolf Lehmann jo se w lěśe 1877 ako syn postowego zastojnika w hokolnosći Hannover naroźił. Tam jo swójo derje hobzwarnowane źiśetstwo pśežywił (pśelabował). Južo jěsno stej se jogo talent a wóla k mólowanju pokazałej. Pó wótzamknjenju gymnaziuma jo ako pokorny a pilny znaty młody Lehmann zachopił wótkubłanje pśi kejžorowem cłownem zastojnstwje. Z pilnosću jo se wěnował zastojnskej karjerje a jo póstupował až k hušemu inspektoroju cłownistwa. Jogo póstupowanje jo se pśetergnuło dla 1. swětoweje wójny. Z njeje jo wón se mimo militarnych pócesćenjow, ale śělnje njezbrašnjony domoj wrośił.
Lěcrownož su Smogorjowarje Adolfa Lehmanna jano togo „majora“ mjenowali, ga njejo wón taki słužbny stopjeń w 1. swětowej wójnje nikula oficialnje měł. Pó kapitulaciji Nimskeje jo to płaśece Versaillske měrowe dogrono póstajiło, až ma Nimske mócnarstwo swójo wójsko na 100.000 wójakow reducěrowaś. Lehmann jo se na dobro drugich oficěrow z familijami (wón jo cas žywjenja wóstał nježenjony) dalšneje militarneje karjery wzdał a bu z armejoweje słužby pušćony. Za to su jomu słužbny stopjeń majora dali, což jo jomu hušu mjasecnu pensiju zawěsćiło.
- [2] Póglědnica, Smogorjow – najs
Adolf Lehmann, mimo lěta
Ako cłowny zastojnik njejo wón pó wójnje žedno źěło wěcej namakał. Tak jo mjaztym 41-lětny hobzamknuł, až co se žywiś (labowaś) wót swójeje pensije a se pla bratša w Smogorjowje zasedliś, aby se huměłstwu wěnował.
Lehmann njejo nikula mólarske abo huměłske wótkubłanje měł. Wón jo hužywał swój nadměrny talent a jo wšykne mólarske a kresleńske techniki w samostudiju nahuknuł. Tak jo nastało wjele kreslankow, kenž wótbłyšćuju žywjenje Smogorjowa.
- [3] Stara kjarcma
Adolf Lehmann, apryl 1934
- [4] Smogorjow – wejsny napóglěd
Adolf Lehmann, 8.6.1923
Pśi huběranju motiwow a a mólowańskich technikow pokazujo wón wjele facetow. Jogo hobraze, kreslone z wołojnikom, pjerom abo šćotku, su gódne casowe dokumenty. Wóni pokazuju mimo kšasneje Sprjewineje krajiny teke luźi pśi źěle. Tšojenja husokeje wódy, kradosćiwje wótmólowane hobraze jogo (sam huzwóloneje) domownje, ale teke kreslanki ze zwěrjetami su znate.
- [5] ... pla Tšupca ...
Adolf Lehmann, mimo lěta
Hušej togo jo wón domownjowědne rozpšawy pisał, kótarež jo wón w Chośebuskem lokalnem casniku wózjawił. Na pśikład jo wón hokoło 1925 dubisko w Bytni pla Tšupca huměrił a hopisował. Mjazy drugim pišo w manuskripśe:
„Pó někótarych kšocenjach wiźimy zboka z brjazami hobdatego bórka ten Florentinowy dub na lichem póli stojecy, z kradu strowym zdonkom, hobjimom 8,65 m, kótaryž źe móžo hyšći někótare dalšne stolěśa k donětejšnym wósym pśežywiś ... pótom pśiśěgujo kradu wjelicny zdonk Elisabetowego duba naš póglěd. Dorosćony muski musy pěś razow pópśimjeś, aby jen hobjimał … jano jadna wjelicna gałuz jo hyšći pśežywiła, kótaraž sega pśez drogu a źaržy se z dwěma mócnyma zapěroma. Prozny pjeńk jo z glinu a kamjenjami napołnjony a z dwěma zelezowyma bantoma skšuśony, tak mógu se tomu staremu hyšći žedne lěta pśizwóliś.“
- [6] Měšany chor Smogorjow 1953
(Adolf Lehmann dołojcy 2. wót lěwa)
Adolf Lehmann jo pak teke na kulturnem žywjenju jsy se hobźělił. Won jo był cłonk wójnskego towaristwa w Smogorjowje a aktiwny cłonk muskego chora. Foto chora z lěta 1953 pokazujo jogo wesrjejź tegdejšnych spiwarkow a spiwarjow.
Teke tym towarstwam jo wón swóju źěłabnosć wěnował. Tak jo wón wjele lět noty za chor wótpisował a jo je pśez wjele lět ze sotšu z domownymi motiwami hupyšnjował. K 35. jubilejoju wójnskego towaristwa jo wón zestajił swěźeński spis, kótaryž jo wón ilustrěrował a wótrěz k stawiznam Smogorjowa wót hucabnika Jakubaška w rědnem pismje wótpisał.
Adolf Lehmann jo až do husokego starstwa rušny wóstał. Wjele góźinow, wótergi dny dłujko, jo był pěšy ducy abo z padlowańskim cołnikom, stawnje nowe motiowy pytajucy, kótarež jo wón akribiski mólował.
Tak jo nastało wobšyrne źěło, kótarež pak jo źinsa kradu rozdrošćone w priwatnem hobsejźeństwje. Mała zběrka jo na pśikład w Smogorjejskem gósćeńcu k wiźenjeju. Dłujki cas su hobraze byli wótewzete – něnto pórědnjejšuju pó wótnowjenju gósćeńca zasej sćěny kjarcmarskeje śpy, źož su južo cas žywjenja mólarja wisali.
- [7] Smogorjow/Błota w zymjem
Adolf Lehmann, januar 1931
- [8] Smogorjejske pólaśe
Adolf Lehmann, 29. nowember 1930
- [9] Smogorjow – póglěd na Małksu a Prjawóz
Adolf Lehmann, mimo lěta
Rědnje by było, kradu wjele jogo kreslankow znosyś, aby je wjele luźam našeje jsy spśistupnili, ale teke, aby se z pomocu togo kšasnego źěła Smogorjejske stawizny dalej pisali.
Adolf Lehmann jo 77-lětny w lěśe 1954 w Smogorjowje humrěł a jo se na Smogorjejskem kjarchobje zakopał. Nimy jo muskecy chor pśi rowje spiwańskego bratša stojał – pśeto Adolf Lehmann jo humrěł, ako jo chor nowego dirigenta pytał.
Twórjenje a mě Adolfa Lehmanna wóstanjotej Smogorjowarjam w dłujkem spomnjeśu.